Giáo dục STEM chuyển sang STEAM đã bắt đầu trong vài năm qua và đang tiến lên như một phương thức tiếp cận giáo dục mới nhằm đáp ứng nhu cầu của một nền kinh tế thế kỷ 21.
STEAM tận dụng lợi ích của STEM, thông qua nghệ thuật, đưa STEM lên một tầm cao mới: Cho phép ngay cả trẻ lứa tuổi mầm non cũng có thể tiếp cận và phát triển toàn diện.
STEM và STEAM
STEM là:
Science (Khoa học)
Technology (Công nghệ)
Engineering (Kỹ thuật)
Math (Toán học)
 |
| Giáo dục STEM chuyển sang STEAM đang tiến lên như một phương thức tiếp cận giáo dục mới. |
Mô hình giáo dục STEM là quá trình tích hợp kiến thức giữa các môn khoa học, kỹ thuật, toán học, công nghệ, qua đó xây dựng cho học sinh các kỹ năng được kết hợp hài hòa từ kiến thức của các bộ môn nói trên để sử dụng khi làm việc trong thế giới công nghệ ngày nay.
Đông thời STEM trang bị cho người học những kỹ năng về tư duy phản biện và giải quyết vấn đề; kỹ năng làm việc theo nhóm; khả năng tư duy chiến lược và định hướng mục tiêu; kỹ năng quản lý thời gian, nhằm chuẩn bị cho học sinh những tri thức thiết yếu nhất của thế kỉ 21, những kỹ năng có thể giúp tăng đáng kể ưu thế cạnh tranh của lao động ở mỗi quốc gia.
Học sinh ở các cấp tiểu học và trung học phổ thông trong các chương trình STEM có thể có nhiều cơ hội học tập kinh nghiệm, nhưng chúng chỉ giới hạn ở khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học.
Nền kinh tế của chúng ta đòi hỏi nhiều hơn là hiểu biết về những lĩnh vực này - nó đòi hỏi sự áp dụng, sáng tạo và sự thông minh.
Vì thế yếu tố nghệ thuật (Arts) cần thiết để bổ sung và đưa vào mô hình giáo dục mới này. STEM vì thế đã dần chuyển thành STEAM (Khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học).
STEAM với trẻ mầm non
Con đường tới STEAM vô cùng thú vị. Quan sát một đứa trẻ khi được trải nghiệm thực làm cùng STEAM sẽ thấy chúng tập trung, say sưa, trí tưởng tượng được sáng tỏ, trí tò mò được thỏa mãn và hơn hết tình yêu, niềm đam mê với khoa học và công nghệ được nảy sinh.
Tuy nhiên cũng có thể khó khăn nếu các nhà giáo dục bao gồm cả cha mẹ không thực sự hiểu rõ về STEAM và quan trọng hơn là hiểu về cách học của chính những đứa trẻ ở độ tuổi mầm non để có cách hỗ trợ trẻ tốt nhất.
Cha mẹ có thể tìm thấy rất nhiều các hoạt động STEAM trên mạng Internet, qua sách báo... nhưng tổ chức các hoạt động này như thế nào cho hiệu quả với trẻ mầm non thì có lẽ còn cần nhiều lời giải đáp.
 |
| Con đường tới STEAM vô cùng thú vị. |
Một số gợi ý trong việc tổ chức cho trẻ chơi, học, thực làm cùng STEAM như sau:
Trẻ mầm non không học lý thuyết hàn lâm, qua những lời nói suông, giảng giải mà chúng học qua chính những trải nghiệm - thực làm, thực học.
Đặc điểm tư duy của trẻ mầm non là tư duy trực quan. Vì thế khi cho trẻ quan sát và thực hiện một thí nghiệm khoa học, hãy chỉ tập trung vào việc đặt câu hỏi để trẻ tự nói ra những thay đổi, những hiện tượng mà trẻ nhìn thấy và nghe thấy.
Tránh giải thích dài dòng về nguyên lý khoa học, mà hãy tập trung vào giúp trẻ phát hiện những thay đổi, những diễn biến của hiện tượng. Với các nguyên lý khoa học phức tạp trẻ sẽ tiếp tục được tiếp cận ở các cấp học cao hơn.
Lưu ý khi đặt các câu hỏi cho trẻ nên là những câu hỏi ở dạng “mở” để trẻ có thể trả lời được, tránh những câu hỏi mà trẻ chỉ là lời “có” hoặc “không”.
VD: Không hỏi những câu như thế này: Đây có phải là viên kẹo bị loang màu không? Quả cam này tròn à? Xe ô tô này chạy được vì cái bánh xe đúng không?
Nên hỏi những câu hỏi giúp trẻ huy động vốn kinh nghiệm, hiểu biết, như Con gì đây? Con biết gì về quả cam? Con có thể kể cho mẹ nghe con đã xếp ngôi nhà này như thế nào không?...
Hay các câu hỏi kích thích trẻ tìm hiểu, thử nghiệm, như: Tại sao con không thử làm xem?... hoặc khuyến khích trẻ suy luận, phán đoán, như: Chuyện gì sẽ xảy ra nếu chúng ta cho 1 ít giấm vào cốc bột nở (baking soda) này nhỉ?...
Hay khơi gợi trí tưởng tượng cho trẻ kiểu: con có thấy đĩa kẹo bây giờ giống với thứ gì đó mà con đã biết không?
 |
| Cậu bé KiKi chăm chú quan sát sự biến đổi của những viên kẹo màu M&M khi được tự làm thí nghiệm “sự tan và loang màu”. |
Trẻ mầm non không học kiến thức hàn lâm, vĩ mô mà trẻ học về tất cả những gì diễn ra xung quanh, ngay trong chính cuộc sống thực.
Trẻ học không chỉ để ghi nhớ và trả bài, mà trẻ học nhanh nhất khi điều đó được ứng dụng vào chính cuộc sống hàng ngày.
Vì thế, mỗi kiến thức hay kỹ năng sẽ trở nên có nghĩa với trẻ khi bài học đó gắn với việc tạo ra một sản phẩm cụ thể như: Chiếc đèn Lava phát sáng, ô tô phản lực, chong chóng quay, tòa tháp giấy… để mỗi nguyên lý khoa học trở nên cụ thể, được trẻ ứng dụng trực tiếp, sáng tạo ra một món đồ dùng đồ chơi yêu thích, từ đó sẽ tác động mạnh mẽ đến hứng thú và sự say mê tìm tòi của trẻ
Hoạt động đóng vai trong giai đoạn này đối với trẻ mầm non vô cùng quan trọng.
Trẻ thích là người lớn, nhưng vốn kinh nghiệm sống chưa đủ để trẻ “làm người lớn” thật sự.
Như vậy thì người lớn có thể cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM dưới dạng các trò chơi đóng vai và thông qua đó trẻ cũng sẽ nhập vào những vai mà bản thân trẻ thích, trẻ muốn bản thân được như vậy (đóng vai nhà khoa học, kỹ sư xây dựng, nhà thám hiểm,…).
Giao nhiệm vụ, tạo được hứng thú cho trẻ khám phá sẽ giúp trẻ tiếp nhận kiến thức dễ dàng hơn.
Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và hãy kiên nhẫn với các câu hỏi “đến cùng” của trẻ. Những câu hỏi “Tại sao?” “vì sao?” xuất hiện càng nhiều với con bạn là điều đáng mừng cho mầm mống của một nhà khoa học trong tương lai.
 |
| “Chơi thông minh – Học vui vẻ” – Chương trình trải nghiệm STEAM của cộng đồng cha mẹ STEAM FOR KIDS tổ chức. |
Hãy cho trải nghiệm thay vì cấm đoán. Đừng ngại cho trẻ cầm chiếc bát sứ, thay vì chiếc bát nhựa; đừng lo lắng khi cho trẻ chạm tay vào cốc nước nóng (đủ nóng nhưng không bỏng) hay cầm vào viên nước đá lạnh để xúc giác được cảm nhận chính xác...
Hãy để trẻ “bẩn” theo cách mà chúng muốn, chúng sẽ học được nhiều điều từ những trải nghiệm đa giác quan này. Và đó chính là cách bạn hỗ trợ, tạo cơ hội để trẻ tự tìm ra câu trả lời cho những thắc mắc của mình.
Tạo cơ hội cho trẻ được chia sẻ những kiến thức đã tìm hiểu với những người xung quanh, đây là cách để trẻ “tự hào” về những điều mình “phát kiến”.
Cần tạo ra một môi trường học liệu phong phú, cơ hội sẵn sàng cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM.
Sử dụng các đồ dùng tái chế như: Chai lọ, vỏ hộp, ống hút, dây buộc các loại, túi giấy … Học liệu không quá đắt nhưng con bạn sẽ có được nhiều điều vô cùng giá trị
Tạo cơ hội cho trẻ được tiếp xúc, cọ sát với thế giới xung quanh để tăng cường sự tự tin và mạnh dạn, mở rộng hiểu biết với thế giới bên ngoài.
Cần cho trẻ giao lưu rộng rãi với nhiều người trong xã hội, bạn bè cùng trang lứa ở nơi công cộng cũng như trường học.
Ví dụ: Thông qua các hoạt động trải nghiệm ngày hội STEAM FOR KIDS do liên minh cha mẹ STEAM tổ chức …
Cách tiếp cận dạy học theo phương pháp STEAM chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất lớn.
Trường học sẽ không chỉ là nơi để giảng dạy lý thuyết mà ở nơi đó những đứa trẻ được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn vừa lớn khôn, trưởng thành, “chơi thông minh và học vui vẻ”.